Talidomid nedir?
Talidomid, miyelom tedavisinde kullanılan bir immünomodülatör ilaçtır. İmmünomodülatörler, bağışıklık sisteminin bir tehdide tepkisini faydalı bir şekilde değiştirerek bağışıklığı arttırmaya yardımcı olabilecek maddelerdir.
Nasıl çalışır?
Talidomid, vücudun bağışıklık sistemini etkileyerek çalışır.
Miyelom hücrelerini çeşitli şekillerde öldürmeye yardımcı olur:
- Miyelom hücrelerinin büyümesini durdurur veya doğrudan öldürür.
- Miyelom hücrelerine oksijen ve beslenme sağlayan yeni kan damarlarının büyümesinin bloke edilmesi (anti-anjiyogenez) sağlar.
- Miyelom hücrelerine karşı bağışıklık tepkisini arttırır.
- Miyelom hücrelerinin büyümesi ve hayatta kalmasıyla ilgili kimyasal mesajların üretimini değiştirir.
- Miyelom hücrelerinin kemik iliği stromasına (kan hücresi üretiminde yer almayan doku ve hücreler) yapışmasını önler.
Talidomid nasıl verilir?
Talidomid ağızdan (oral) alınan bir kapsüldür. Talidomid, çeşitli diğer anti-miyelom ilaçları ile birlikte verilebilir. Genellikle steroid deksametazon ve proteazom inhibitörü ilaç bortezomib (Velcade®) (VTD olarak da bilinir) veya kemoterapi ilacı siklofosfamid (CTD) veya steroid prednizolon ve kemoterapi ilacı melfalan (MPT) ile kombinasyon halinde verilir.
- Tabletler bütün olarak su ile yutulmalıdır.
- Talidomid'i yemekten yaklaşık bir saat sonra ve ideal olarak yatmadan iki ila üç saat önce almak uykunuzu getirebileceği için en iyisidir.
Talidomid ile ilgili diğer bilgiler
Kadınlar hamile ise talidomid almamalıdır ve doğmamış bir bebeğe zararlı olduğu için talidomid alırken hamile kalmamalıdır. Bir hamilelik önleme programına uymanız istenecektir. Bu, çocuk doğurma potansiyeline sahip bir kadınsanız veya bir erkekseniz ve eşiniz çocuk doğurma potansiyeline sahip bir kadınsa, tedavi sırasında etkili doğum kontrol yöntemlerini kullanmanız gerektiği anlamına gelir.
Talidomidin olası yan etkileri
Talidomidin hastadan hastaya önemli ölçüde değişebilen bir dizi olası yan etkisi vardır. Herhangi bir yan etkiyi derhal tedavi edilebilmesi veya yönetilebilmesi için doktorunuza veya hemşirenize mümkün olan en kısa sürede bildirmeniz önemlidir.
Kan pıhtıları veya venöz tromboembolik olaylar
Talidomid, venöz tromboembolik olay (VTE) olarak adlandırılan damarlarda kan pıhtılarına neden olabilir. Bu genellikle bacaklarda görülür (derin ven trombozu (DVT) olarak bilinir). Daha nadiren, pıhtılar akciğerlere gidebilir ve pulmoner emboliye (PE) neden olabilir. Bu ciddi bir komplikasyon olabilir. VTE'yi önlemek veya tedavi etmek için size aspirin, düşük doz heparin veya varfarin gibi pıhtılaşma önleyici (pıhtılaşma önleyici) bir ilaç verilebilir. Vücudunuzda, özellikle baldırınızda kırmızı, şiş veya ağrılı alanlar fark ederseniz ve bölge dokunduğunuzda sıcaksa bunu doktorunuza veya hemşirenize söylemeniz çok önemlidir. Herhangi bir yeni nefes darlığı ve/veya göğüs ağrısı epizodu derhal bildirilmelidir.
Doğum kusurları
Talidomid alan herkesin, kullanımına bağlı olası doğum kusurları risklerinin farkında olması önemlidir. Talidomid alan hem erkekler hem de kadınlar bu yan etkileri doğmamış bebeklerine geçirebilir.
Uyuşukluk
Uyuşukluk genellikle aynı dozda sürekli kullanımla azalır, ancak şiddetli uyuşukluk meydana gelirse dozun azaltılması gerekebilir. Akşam yatmadan önce talidomid alarak gün içindeki uyku hali en aza indirilebilir. Hastadan hastaya değişir, ancak genellikle talidomidin yatmadan iki ila üç saat önce alınması en iyisidir.
Kabızlık
Kabızlık, özellikle yüksek dozlarda talidomid ile sorun olabilir. İyi bir sıvı alımı (günde iki ila üç litre) ve bol miktarda taze meyve ve sebze içeren yüksek lifli bir diyetle önlenebilir veya en aza indirilebilir. Doktorunuzun önerdiği şekilde laksatif kullanmak gerekebilir.
Periferik nöropati
Periferik nöropati, eller, ayaklar, kollar veya bacaklar gibi vücudun çevresel kısımlarındaki sinirlerin hasar görmesidir. Bu, uyuşma, karıncalanma, artan hassasiyet veya ağrıya neden olur. Çoğu hasta için, talidomidin dozu ve/veya uygulama sıklığı azaltıldıktan sonra semptomlar iyileşir veya kaybolur. Ancak bazen talidomidin geçici olarak durdurulması veya kesilmesi gerekebilir ve diğer seçeneklerin tartışılması gerekebilir. Şiddetli periferik nöropatiniz varsa, gelecekte buna neden olduğu bilinen başka tedavileri de alamayabilirsiniz. Ağrı ve rahatsızlık genellikle hafif masaj, ılık banyolar, soğuk/ısı paketleri ve gabapentin ve pregabalin gibi özel sinir ağrı kesici ilaçlarla hafifletilebilir.
Deri döküntüleri
Talidomid bazen gövdede (vücutta) başlayıp kol ve bacaklara yayılabilen döküntülere neden olabilir. Bu, tedaviye başladıktan sonraki ilk iki ila altı hafta içinde ortaya çıkabilir, ancak genellikle kendi kendine düzelir. Bazen döküntü, anti-histaminikler ve/veya steroid kremlerle tedaviye ihtiyaç duyabilir. Nadiren, bazı döküntüler, talidomide karşı potansiyel olarak daha ciddi bir reaksiyonun, cildin kızarmasına, kabarmasına ve soyulmasına (Stevens-Johnson sendromu veya toksik epidermal nekroliza) yol açabilir. Böyle bir durumda derhal doktorunuza haber vermeli ve talidomid hemen kesilmelidir.
Düşük kan sayımı
Talidomid, kanınızdaki kırmızı kan hücrelerinin, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sayısında azalmaya neden olabilir. Bu, anemi ve yorgunluğa neden olabilir, ayrıca sizi enfeksiyona karşı daha duyarlı hale getirebilir ve kanama riskinizi artırabilir. Bu yan etkileri hafifletmek ve kan hücresi sayınızı artırmak için doktorunuz size destekleyici tedavi verilebilir.
Talidomid ile en sık kullanılan ilaçlar hakkında bilgi edinin:
Tedavinizle ilgili herhangi bir sorunuz varsa, doktorunuz veya hemşirenizle konuşun. Kişisel durumunuzla ilgili sorularınız varsa sorabileceğiniz en iyi kişiler onlardır. Bu yazıdaki bilgiler onların tavsiyelerinin yerini almaz.